Ở miền Bắc trong thời gian ấy, và trên cả nước từ ngày thống nhất, xã hội dân sự / công dân đã bị tìm cách triệt tiêu có hệ thống. Nghịch cảnh ấy có nhiều nguyên nhân, có lẽ không cần tranh luận cũng có thể nhận dạng và liệt kê những yếu tố chính. Trước hết, là những nguyên nhân có tính chất "ý thức hệ" (hệ tư tưởng) : như mọi đảng cộng sản lên cầm quyền, ĐCSVN đã áp dụng đường lối tổ chức xã hội theo mô hình Stalin và biến thể Á châu của nó là chủ nghĩa Mao (có tìm mỏi mắt trong các tác phẩm của Marx cũng không ra bóng dáng của mô hình này). Điều nghịch lý là trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập, ĐCS rất giỏi phát hiện và phát huy sức mạnh của xã hội dân sự (điển hình là Hội truyền bá quốc ngữ) ; đến khi nắm được chính quyền, thì nó vội vàng và thô bạo "mặt trận hóa" xã hội dân sự, như muốn "trừ hậu họa", quên rằng một xã hội dân sự chân chính và lành mạnh chỉ có thể tồn tại và phát triển khi nó độc lập với các bộ máy quyền lực (nhà nước, tôn giáo, kinh tế...).